Φάρμακο και θεραπεία απo την Θάλασσα

Φάρμακο από την Θάλασσα και Θαλασσοθεραπεία, δύο όροι που έχουν τις ρίζες τους στην αρχαιότητα και τους ορίζοντες τους στο μέλλον.


Dr  Βασίλειος Ρούσσης

 

Ημερομηνία γέννησης:  30/10/60

Θέση Επίκουρος Καθηγητής Φαρμακογνωσίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΣ
9/1987 – 10/1989 Μεταδιδακτορικός ερευνητής (Postdoctoral Research Associate) στο University of California San Diego, Scripps institution of Oceanography, San Diego, USA
1/1990 – 12/1990
Εκπλήρωση στρατιωτικών υποχρεώσεων
1/1991 – 11/1991  Ερευνητής στο Εργαστήριο Οργανικής Χημείας, του Χημικού τμήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών, αποσπασμένος από το Πολεμικό Ναυτικό.
11/1991 – 9/1992  Ερευνητικός συνεργάτης του Εργαστηρίου Φαρμακογνωσίας, Φαρμακευτικού Τμήματος, Πανεπιστημίου Αθηνών
9/1991 – 9/1992  Υπεύθυνος διδασκαλίας μαθημάτων Οργανικής Χημείας στο Southeastern College
9/1992 – 3/1995 Συνεργαζόμενος Ερευνητής στο Ινστιτούτο Βιολογίας, του Ε.Κ.Ε.Φ.Ε. «Δημόκριτος».
3/7/1995 – Σήμερα Επ. Καθηγητής Φαρμακογνωσίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
ΣΠΟΥΔΕΣ
Διδακτορικό Δίπλωμα Ιούλιος 1987 (Οργανική χημεία) University of Iowa, Iowa City,  Iowa USA
Πτυχίο Χημείας Απρίλιος 1983, Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ
Απομόνωση και απόδοση της δομής νέων δευτερογενώνμεταβολιτών με     φαρμακολογικό ενδιαφέρον από θαλάσσιους και χερσαίους οργανισμούς και διερεύνηση του οικολογικού τους ρόλου
Στα πλαίσια της χημικής οικολογίας, διερεύνηση της χημικής επικοινωνίας οργανισμών, με σκοποό την εφαρμογή σε μεθόδους βιολογικής διαχείρισης πληθυσμών
Δομικές μετατροπές βιοδραστικών φυσικών προϊόντων και παραγώγων τους, με στόχο την βελτίωση της δραστικότητας και την ελαχιστοποίηση των παρενεργειών τους
Μελέτης της επίδρασης των ανθρωπογενών ρυπαντών στην φυσιολογία και μεταβολισμό των θαλασσίων οργανισμών μέσω των δευτερογενών μεταβολιτών που συνθέτουν  υπό την επίδραση συνθηκών έντονης καταπόνησης
Ανάπτυξη μεθόδων για την συλλογή και την αξιολόγηση των αερίων εκπομπών θαλασσίων οργανισμών
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΣ
Μέλος της Ένωσης Ελλήνων Χημικών
Μέλος του Συλλόγου Ελλήνων Ωκεανογράφων
Μέλος της Αμερικανικής Χημικής Εταιρείας
Τμήμα Οργανικής Χημείας
Τμήμα Φαρμακευτικής Χημείας
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΜΕΝΑ
Συμμετοχή σε πολλά Ερευνητικά Προγράμματα, ενώ είναι Επιστημονικός Υπεύθυνος στα
ΣΥΝ96 Προϋπολογισμού 49.000.000
ΕΠΕΤ ΙΙ 97

Προϋπολογισμού 200.000.000  για το Π.Α.

ΠΑΒΕ97 Προϋπολογισμού 53.250.000
ΥΠΕΡ97 Προϋπολογισμού 18.000.000  με Συνυπεύθυνο τον κ. Βάγια
Επίσης είναι Επιστημονικός Υπεύθυνος πολλών κλάδων του Ερευνητικού προγράμματος  MEDPOL,   και τέλος  του προγράμματος
ΤΜR Θεόφραστος με προϋπολογισμό 85.000 Ecu
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΑΠΟΣΤΟΛΕΣ
Δεκέμβριος 1987 Mexico Bahia de Los  Angeles, Baja California
Ιούλιος 1988. Δυτικές Ινδίες Ωκεανογραφικό σκάφος R/V C. Iselin
Ιούνιος 1989. Θάλασσα Καραϊβικής Ωκεανογραφικό σκάφος R/V C. Iselin
Απρίλιος 1991 Σαρωνικός κόλπος Ωκεανογραφικό σκάφος Αιγαίον (ΕΚΘΕ) 
Μάϊος 1992 Σαρωνικός κόλπος Ωκεανογραφικό σκάφος Αιγαίον (ΕΚΘΕ) 
Ιούνιος 1992 Αλόννησος Θαλάσσιο Πάρκο Β. Σποράδων
Αύγουστος 1993. Θάλασσα Καραϊβικής Ωκεανογραφικό σκάφος R/V C. Iselin
Θάλασσα Καραϊβικής Ωκεανογραφικό σκάφος R/V C. Seward Johnson. Ιούλιος 1995
Ιούνιος 1999

Επιστημονικός Σταθμός Gump του Πανεπιστημίου Berkeley στην Tahiti
Τέλος οι δημοσιεύσεις και οι ανακοινώσεις σε Επιστημονικά Συνέδρια  υπερβαίνουν κατά πολύ την εκατοντάδα

 

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς όταν παρατηρεί την μαγεία του βυθού μέσα από το γυαλί μιάς μάσκας ότι οι πολύχρωμοι εύθραυστοι και απροστάτευτοι οργανισμοί που ξαφνικά παίρνουν μορφή μπροστά του, μπορεί να κρύβουν μέσα τους τις πιο τοξικές και επικίνδυνες για τον άνθρωπο ουσίες ή  και το πλέον υποσχόμενο φάρμακο.   

Φύκια κοράλλια και σφουγγάρια πολύχρωμα ακίνητα  θύματα στην βορά των αχόρταγων αρπακτικών διαθέσεων των αχινών, των αστερίων και των γενικοφάγων ψαριών επιβιώνουν επί χιλιάδες χρόνια ακροβατώντας σε μία λεπτή ισορροπία που φαίνεται να διέπει κάθε οικοσύστημα.  Οργανισμοί που φαινομενικά είναι απροστάτευτοι χωρίς έστω το παραμικρό μέσω μηχανικής προστασίας καταφέρνουν μαγικά να διατηρούν τις αποστάσεις τους από τους δυνητικούς εχθρούς τους.

Η βιολογία και η χημεία σε ένα χώρο συνδυασμένης δράσης και αλληλοενημέρωσης καταφέρνουν με επιστημονικές μεθόδους αλλά και πειράματα πεδίου να δείξουν τα αόρατα όπλα των θαλάσσιων φυτικών και ζωικών οργανισμών.  Οι ουσίες που χρησιμοποιούν οι οργανισμοί για  απώθηση  των εχθρών και την γενικότερη προστασία τους κάτω από τον φακό της σύγχρονης οργανολογίας και της αστείρευτης ανάγκης για  νέες φαρμακευτικές ουσίες γίνονται αντικείμενα μελέτης πολυετών και πολυδάπανων ερευνητικών προσπαθειών. Προσπαθειών  που όμως αρχίζουν μετά από δύο δεκαετίες να αποδίδουν εντυπωσιακά  αποτελέσματα καθώς τρεις ουσίες από θαλάσσιους οργανισμούς είναι στο δεύτερο  στάδιο των κλινικών ερευνών στις ΗΠΑ σαν αντικαρκινικά φάρμακα και άλλες ουσίες ήδη κυκλοφορούν στο εμπόριο με εντυπωσιακές αντιιικές και αντιμικροβιακές δράσεις. 

 

Φυσικά  Προϊόντα

Σαν  όρος τα "φυσικά προϊόντα" θα έπρεπε να περιλαμβάνουν όλες τις ανόργανες και οργανικές χημικές ενώσεις που συναντώνται στην φύση, όμως σαν φυσικά προϊόντα ή δευτερογενή προϊόντα μεταβολισμού έχει καθιερωθεί να χαρακτηρίζονται οι ουσίες που παράγονται για συγκεκριμένο λόγο από ζωντανούς φυτικούς ή ζωϊκούς οργανισμούς. Η κατανόηση της πολυπλοκότητας και εξειδίκευσης των δευτερογενών μεταβολικών οδών στους φυτικούς και ζωϊκούς οργανισμούς πολύ γρήγορα οδήγησε στην αντίληψη του πλούτου των αξιοποιήσιμων χημικών ουσιών που μπορεί να προέλθουν απο τα δύο αυτά βασίλεια. Από το 1800 μέχρι σήμερα με την συσσωρευμένη εμπειρία και καθοδήγηση της παραδοσιακής ιατρικής έχουν ελεγχθεί με επιστημονικά κριτήρια, ώς προς την παρουσία βιολογικά δραστικών μεταβολιτών, 30.000 φυτικοί οργανισμοί από τον υπάρχοντα όγκο των 500.000 περίπου ειδών του χερσαίου φυτικού βασιλείου και ένας σημαντικός αν και συγκριτικά πολύ μικρότερος αριθμός οργανισμών από το θαλάσσιο περιβάλλον.

Χημεία  Φυσικών  Προϊόντων

Στα πρώτα της βήματα η χημεία φυσικών προϊόντων βασίστηκε στις αναφορές της εθνοβοτανικής και στα αποτελέσματα των φαρμακολογικών βιοδοκιμών επί των αρχικών εκχυλισμάτων ενός μεγάλου αριθμού οργανισμών. Τα αποτελέσματα και στίς δύο περιπτώσεις ήταν εντυπωσιακά.  Η πλειοψηφία των φαρμακευτικών  ουσιών που κυκλοφόρησαν ή είναι ακόμη στην κυκλοφορία είναι ή εχουν τις ρίζες τους στα φυσικά προϊόντα. Σύγχρονο χαρακτηριστικό παράδειγμα το διτερπενικό ψευδοαλκαλοεϊδές Ταξόλη (Taxol), δευτερογενής μεταβολίτης του Ιταμου του Ειρηνικού (Taxus brevifolia), που θεωρείται το πιο ελπιδοφόρο όπλο της σύγχρονης καρκινολογίας. Η ταξόλη  δεν είναι προϊόν τυχαίας ανακάλυψης αλλά απόρροια σκληρής και συστηματικής προσπάθειας αξιολόγησης της αντικαρκινικής δράσης χιλιάδων χερσαίων φυτικών οργανισμών.


 

 

Ταξόλη

 

Χημεία  Φυσικών  Προϊόντων  Θαλάσσιας  Προέλευσης

Είναι γνωστό ότι οι ωκεανοί, οι λίμνες και τα ποτάμια, το υδάτινο δηλαδή περιβάλλον καλύπτει περισσότερο από το 70% της συνολικής επιφάνειας του πλανήτη μας.  Αν λάβουμε δε υπόψη το μέγεθος της υδάτινης μάζας αυτό αντιπροσωπεύει περισσότερο από το 95% της βιόσφαιρας  και μαζί της, όπως εκτιμάται με τις πιο συντηρητικές εκτιμήσεις, τουλάχιστον 200.000 μορφές ζωής.  Από τα 28 κύρια φύλα του ζωικού βασιλείου τα 26 απαντώνται και στον υδάτινο χώρο ενώ τα 8 από αυτά είναι αποκλειστικά υδρόβια, γεγονός που είναι και αναμενόμενο καθώς είναι γενικά αποδεκτό ότι η ζωή πρωτοεμφανίστηκε στους προϊστορικούς ωκεανούς, την προκαμβριανή (pre-cambrian) περίοδο, πριν 3.000 εκατομμύρια χρόνια.  Συνεπώς οι θαλάσσιοι οργανισμοί που δεν εγκατέλειψαν ποτέ το αρχικό τους οικοσύστημα είχαν στην διάθεση τους περισσότερο χρόνο προσαρμογής και εξέλιξης και μάλιστα σε ένα πολύ πιο ομοιογενές και σταθερό περιβάλλον από αυτό των αντίστοιχων χερσαίων.

Το θαλάσσιο περιβάλλον συνδυάζει οργανισμούς και συνθήκες σοβαρά διαφοροποιημένες απο τις αντίστοιχες του χερσαίου περιβάλλοντος, με αποτέλεσμα οι δευτερογενείς μεταβολίτες που απομονώνονται από αυτό να  έχουν χημικούς σκελετούς ή δραστικές ομάδες σπάνιες ή άγνωστες στους χερσαίους οργανισμούς. Από τις πλέον εμφανείς διαφορές μεταξύ χερσαίων και θαλάσσιων οργανισμών είναι η σπανιότητα αζωτούχων δομών μεταξύ των θαλάσσιων δευτερογενών μεταβολιτών, λόγω των μικρών ποσοτήτων διαθέσιμου αζωτούχων αλάτων στο θαλάσσιο περιβάλλον.  Τα αλκαλοειδή που είναι από τα πλέον συχνά απαντούμενα φυσικά προϊόντα στους χερσαίους οργανισμούς σπάνια απομονώνονται από θαλάσσιους για δε τις περιπτώσεις αυτές εικάζεται ότι το άζωτο παρέχεται στους ξενιστές από συμβιωτικούς μικροοργανισμούς.

Ενα μεγάλο ποσοστό των θαλάσσιων φυσικών προϊόντων είναι αλογονωμένοι μεταβολίτες με ένα φάσμα δομής που κυμαίνεται από χλωριωμένα παράγωγα μεθανίου μέχρι τα πλέον πολύπλοκα αλογονωμένα τερπενοειδή και ακετογενή. Οι τανίνες, τα φαινολικά πολυμερή προϊόντα προερχόμενα απο την βιοσύνθεση του σικημικού οξέος είναι από τις κατηγορίες των μεταβολιτών που συναντώνται στα περισσότερα από τα ανώτερα χερσαία φυτά. Κανένα είδος τανίνης δεν έχει εντοπισθεί μέχρι σήμερα σε θαλάσσιους οργανισμούς. Οι πολυφαινολικές ουσίες που συναντώνται στα φαιοφύκη είναι προϊόντα διαφορετικού βιοσυνθετικού μηχανισμού, του πολυμερισμού της φλορογλουκινόλης (phloroglucinol).  Οι μεταβολίτες αυτοί ονομάζονται φλοροτανίνες  για να μην συγχέονται με τους αντίστοιχους χερσαίους δευτερογενείς μεταβολίτες.

Οι εφαρμογές των θαλάσσιων μεταβολιτών είναι κυρίως στον τομέα της Υγείας, με την αντικαρκινική δράση να ξεχωρίζει σημαντικά στο φάσμα των βιολογικών δράσεων ου επιδεικνύουν οι μεταβολίτες αυτοί.


Τοξίνες

Τοξικοί μεταβολίτες, που προσφέρουν με την παρουσία τους χημική προστασία στους οργανισμούς που τους  συνθέτουν συχνά αποδεικνύονται πολύτιμο υλικό στην φαρμακολογία σαν νέοι δραστικοί παράγοντες ή εργαλεία για την μελέτη βιοσυνθετικών οδών και βιοχημικών μηχανισμών. Παράδειγμα για την δεύτερη κατηγορία είναι η πολύ επικίνδυνη τοξίνη Σαξιτοξίνη, (θανατηφόρα δόση 8μg/Kg), υπεύθυνη για χιλιάδες περιπτώσεις παραλυτικών δηλητηριάσεων κάθε χρόνο. Η σαξιτοξίνη παράγεται από συμβιωτικό βακτηρίδιο του δινομαστιγωτού Gonyalax tamarensis και βιοσυσσωρεύεται στα οστρακοειδή που τρέφονται με αυτό προσφέροντας τους έτσι προστασία από τις θαλάσσιες βύδρες.

Εχει βρεθεί ότι η σαξιτοξίνη ενώνεται στην εξωκυτταρική επιφάνεια των μεμβρανών των νευρικών απολήξεων σταματώντας έτσι την παθητική, μέσω των καναλιών, είσοδο των ιόντων νατρίου.  Η σαξιτοξίνη  είναι 160.000 φορές πιο δραστική απο την κοκκαϊνη και την προκαϊνη που επιδρούν στο νευρικό σύστημα με ανάλογο τρόπο χωρίς όμως να δεσμεύουν εκλεκτικά την είσοδο των ιόντων νατρίου.


 

 

Σαξιτοξίνη


Δύο εξ΄ ίσου επικίνδυνες τοξίνες, οι πολυαιθέρες, Μπρεβετοξίνη Β (Brevetoxin B) και η Σιγκουατοξίνη (Ciguatoxin)  είναι ενεργοποιητές των καναλιών του νατρίου και προκαλούν συνεχή νευρονική υπερδιέγερση. Οι τοξίνες αυτές είναι μεταβολίτες των δινομαστιγωτών Ptychodiscus brevis  και Cambierdiscus toxicus, αντίστοιχα και προσφέρουν, βιοσυσσωρευόμενες, χημική προστασία σε  ένα μεγάλο αριθμό οργανισμών που παίρνουν τα απαραίτητα για την διαβίωση τους θρεπτικά συστατικά μέσω της διήθησης του θαλάσσιου νερού.  


Μπρεβετοξίνη Β

Από το ήπαρ των ψαριών της οικογένειας Tetrodontiae απομονώθηκε η νευροτοξίνη  Τετροδοτοξίνη (Tetrodotoxin)  που επιδρά επί του κεντρικού νευρικού συστήματος προκαλώντας αρχικά ανωμαλίες στο αναπνευστικό σύστημα και σε μεγαλύτερες δόσεις πλήρη παράλυση του.  Ο μηχανισμός δράσης της Τετροδοτοξίνης βρέθηκε να είναι ανάλογος με αυτόν της Σαξιτοξίνης.


Τετροδοτοξίνη

 

Φάρμακο από την  Θάλασσα

Ενας μεγάλος αριθμός μεταβολιτών που απομονώθηκαν από βενθικούς  οργανισμούς, μετά από φαρμακολογική αξιολόγηση έδειξαν εντυπωσιακά επίπεδα δράσης σε ένα ευρύ φάσμα σύγχρονων ιατρικών προβλημάτων συμβάλλοντας στην διαμόρφωση της ιδέας που σήμερα λέγεται "Φάρμακα από την θάλασσα" (Drugs from the sea). Αντιπροσωπευτικά αναφέρονται μόνο η σειρά των δεπσιπεπτιδίων Διδεμνινών από το ασκίδιο Trididemnun solidum και των μακρολιδίων Βρυοστατινών  από το βρυόζωο Bugula neritina  που βρίσκονται στο δεύτερο στάδιο των κλινικών μελετών σαν αντικαρκινικά  και αντιλευχαιμιακά φάρμακα αντίστοιχα.


Διδεμνίνη Β

 


Βρυοστατίνη -1

Ενα ακόμη σημαντικότερο μήνυμα αισιοδοξίας για την θεραπεία του καρκίνου ήρθε πρόσφατα απο το θαλάσσιο περιβάλλον καθώς ανακαλύφθηκε το Δισκοδερμαλίδιο,  μεταβολίτης του σπόγγου Discodermia dissoluta.  To Δισκοδερμαλίδιο δρα με τον ίδιο μηχανισμό δράσης που δρα και η Ταξόλη, έχει τα ίδια εντυποσιακά επίπεδα δράσης κατά του καρκίνου του μαστού και του καρκίνου του πνεύμονα αλλά το εντυπωσιακό είναι ότι παρουσιάζεται  80 φορές πιο δραστική από την Ταξόλη στην θεραπεία της λευχαιμίας.  


Δισκοδερμαλίδιο

Η Ελευθεροβίνη είναι ο πλέον πρόσφατος βιοδραστικός μεταβολίτης θαλάσσιας προέλευσης. Από τα σπάνια μαλακά κοράλια του γένους Eleutherobin  η ομάδα του καθηγητή W. Fenical  στο Scripps Institution of Oceanography απομόνωσε μερικά μιλιγραμάρια της ουσίας αυτής.  Η ομάδα του καθηγητή K. C. Nikolaou στο Scripps Clinic and Research Foundation, σε ελάχιστο διάστημα ολοκλήρωσε την ολική σύνθεση του φυσικού προϊόντος με υψηλά μάλιστα επίπεδα απόδωσης.  Η εντυπωσιακή αντικαρκινική δραστικότητα, ο σπάνιος μηχανισμός  δράσης  που είναι όμοιος με αυτόν της Ταξόλης που (διακόπτει την αποδιοργάνωση των κυτταρικών μικροσωληνίσκων καθιστώντας αδύνατη την κυτταρική διαίρεση) αλλά και η ευκολία παρασκευής της Ελευθεροβίνης την ανέδειξαν σαν το πλέον ενδιαφέρον μόριο των τελευταίων δεκαετιών και ότι πιο πολύτιμο υπάρχει στην θεραπεία του καρκίνου.  


Ελευθεροβίνη

Ενας θαλάσσιος οργανισμός που παρουσιάζει επίσης ιδιαίτερο φαρμακολογικό ενδιαφέρον είναι το μαλακό κοράλλι της  Καραϊβικής Pseudopterogorgia elizabethae. Από τον οργανισμό αυτόν, που ανήκει στην τάξη των οκτοκοραλλίων, απομονώθηκαν  εννέα νέοι διτερπενικοί γλυκοζίτες. Η φαρμακολογική αξιολόγηση των μεταβολιτών αυτών έδειξε ότι έχουν πολύ σημαντική αντιφλεγμονώδη δράση συνδυαζόμενη με μηδενική σχεδόν τοξικότητα (Pseudopterosin E,  LD 50  >300mg/Kg).  Οι μεταβολίτες αυτοί επιδρούν ανταγωνιστικά στις λιποξυγενάσες ή άλλα ένζυμα πολύ νωρίς στην αλληλουχία του αραχιδονικού οξέος.  Ο μηχανισμός με τον οποίο οι μεταβολίτες αυτοί  σταματούν την σύνθεση των λευκοτριενίων παρατηρείται για πρώτη φορά.  Ενας από  αυτούς τους μεταβολίτες βρίσκεται στο στάδιο της αξιοποίησης, από μεγάλη Αμερικάνικη φαρμακευτική εταιρεία σαν φάρμακο για την θεραπεία δύσκολων δερματικών παθήσεων.  Το εκχύλισμα του οργανισμού είναι ήδη προϊόν εμπορικής εκμετάλλευσης σαν δραστικός παράγοντας στην καλλυντική κρέμα περιποίησης προσώπου Resilience της ESTEE LAUDER.  

Pseudopterogorgia elizabethae          Αντιφλεγμονώδης Δράση


Ψευδοπτεροσίνες  

ESTEE LAUDER

Resilience

Elastin Refirming Cremme

 

NET WT 1OZ/ 30ml

Roussis V. et al, J. Org. Chem. 1990, 55, 4916

Θαλασσοθεραπεία

Θαλασσοθεραπεία είναι η αγωγή που χρησιμοποιεί σαν θεραπευτικό μέσο το θαλασσινό νερό αλλά  και παρασκευάσματα που περιέχουν θαλάσσιους οργανισμούς, κυρίως φύκη.

Το θαλασσινό νερό περιέχει περισσότερα από 60 μεταλλικά άλατα και ένα πολύ μεγάλο αριθμό ιχνοστοιχείων.  Παράλληλα με τα   ανόργανα άλατα το θαλασσινό νερό περιέχει και βιογενούς προέλευσης μεταβολίτες που απελευθερώνονται από τους θαλάσσιους οργανισμούς κατά την διάρκεια της ζωής τους ή μετά τον θάνατο τους. Η θαλασσοθεραπεία αναφέρεται στα αρχαία κείμενα του Ιπποκράτη που σύστηνε την χρήση θαλασσινού νερού για εξωτερικές αλλά και εσωτερικές θεραπείες.  Στις αρχές του 17ου αιώνα εκδόθηκαν τα πρώτα συγγράμματα και διατυπώθηκαν οι θεραπείες από τους Floyer (1697) και Russel (1740). Στο τέλος του 18ου αιώνα άνοιξαν στην Αγγλία, Γαλλία και Γερμανία τα πρώτα νοσοκομεία που χρησιμοποιούσαν την θάλασσα σαν θεραπευτική αγωγή κυρίως ενάντια στην φυματίωση και τον ραχιτισμό.

Ο όρος «Θαλασσοθεραπεία» διατυπώθηκε πολύ αργότερα, μόλις το 1967, από τον γιατρό Bonnardiere.

Παρά το γεγονός ότι οι ευεργετικές ιδιότητες του θαλασσινού νερού ήταν γνωστές από πολύ παλαιά, μόνο τον τελευταίο αιώνα  παρατηρείται έντονο ενδιαφέρον για την εναλλακτική αυτή μέθοδο θεραπείας, καθώς επιστημονικές μελέτες έρχονται να επιβεβαιώσουν τις περιστασιακές εμπειρίες και μαρτυρίες.

Οι αντισηπτικές, αντιικές και αντιβιοτικές δράσεις του θαλασσινού νερού είναι αποδεδειγμένες και μάλιστα έχουν αποδοθεί και σε συγκεκριμένα συστατικά του. Οι δράσεις αυτές παρουσιάζουν μάλιστα εποχιακή διακύμανση εμφανίζοντας το μέγιστο τους κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.  Οι ιδιότητες του θαλασσινού νερού είναι πολύ ευαίσθητες στις υψηλές θερμοκρασίες και καταστρέφονται όταν θερμανθεί στους 45ο C για 1 ώρα, ενώ σε θερμοκρασία δωματίου μπορούν να διατηρηθούν επί  3 μήνες.

Στις σύγχρονες θαλασσοθεραπείες χρησιμοποιούνται εκτός του θαλασσινού νερού και σκευάσματα που περιέχουν φύκη ή εκχυλίσματα φυκών. Ορισμένα ήδη φυκών  περιέχουν ανόργανα άλατα και ιχνοστοιχεία σε συγκεντρώσεις που συχνά είναι και ακόμη 50.000 φορές ανώτερες των αντίστοιχων στο θαλασσινό νερό. Η διαδερμική δράση του νερού και των φυκών εμφανίζεται λόγω της υποδόρειας εισχώρησης των ιόντων. Φαιοφύκη και Ροδοφύκη του γένους Fucus, Ascophyllum, Laminaria και Lithothamnium είναι εξαιρετικά πλούσια σε μεταλλικά άλατα, ιχνοστοιχεία, πολυσακχαρίτες και προβιταμίνες, συστατικά  που ενυδατώνουν τα επιδερμικά κύτταρα με ταυτόχρονη διάλυση των επιφανειακών λιποκυττάρων.  Οι αντιφλεγμονώδεις    και καταπραϋντικές δράσεις των θαλάσσιων οργανισμών είναι γνωστές και μάλιστα συχνά χρησιμοποιούνται και σαν τα δραστικά συστατικά καλλυντικών σκευασμάτων. Ιατρικές μελέτες έδειξαν εντυπωσιακά αποτελέσματα ακόμη και με τις πλέον επίπονες περιπτώσεις.  Στους ασθενείς με την νόσο ψωρίαση επικρατούν συνήθως τα αντιγόνα HLA B13 και Β17. Η θαλασσοθεραπεία έδειξε πολύ υψηλά επίπεδα θεραπείας σε αυτές τις περιπτώσεις . Η ευεργετικές ιδιότητες του θαλασσινού νερού και των φυκών είναι επιστημονικά αποδεδειγμένες αλλά ή εκμετάλλευση τους ακόμη και με  ήπιες αγωγές  θα πρέπει να γίνεται υπό ελεγχόμενες συνθήκες σε κατάλληλα κέντρα και κάτω από ιατρική παρακολούθηση.

Συμπερασματικά, είναι πλέον ηλίου φαεινότερο, μετά από τα σύγχρονα επιτεύγματα της Θαλάσσιας Φαρμακογνωσίας και  Φαρμακολογίας ότι η  θάλασσα και οι θαλάσσιοι οργανισμοί εκτός από την ατέλειωτη ομορφιά και  αρμονία των σχημάτων και  χρωμάτων διατηρούν την μαγεία και το δυναμικό ενός ανεξερεύνητου θησαυρού.

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

[1] Sarton G. “Ancient Science Through the Golden Age of Greece, Dover publications.  New York,  (1980)  
[2] Nicolaou K.C., J.Y. Rampal, N.A. Petasis, C.N. Serhan, Angew. Chem. Int. Ed. Engl., 30,1100,  (1991)  
[3] Mann J. “Murder, Magic and Medicine”, Oxford University Press. Oxford, (1994)  
[4] Nicolaou K.C., Z. Yang, J.J. Liu, H. Ueno, P.G. Nantermet, R.K. Guy, C.F. Claiborne, J.B.Renaud, E.A. Couladouros, K. Paulvannan, E.J. Sorensem, Nature,  367, 630, (1994)  
[5] Barthand R.H., R.E. Broshears. “The invertabrate world”, CBS College Publishing,  New York, (1982)  
[6]  Fautin D. G., “Biomedical Importance of Marine Organisms”, California  Academy of   Sciences, San Francisco, (1988)  
[7] Marine Natural Products Chemistry Chemical Reviews, 93, (1993)  
[8] α) Rouhi A. M., Supply Issues Complicate Trek of Chemicals from Sea to Market.  Chemical and  Engineering News, 42  (1995)  
  β) Hand C., Uhliger KR. Biol. Bull. Mar. Biol. Lab. Woods Hole, 182, 169 (1992).
[9] Munro M.H.G., R.T. Luibrand and J.W. Blunt, “The search for Antiviral and Anticancer Compounds from Marine Organisms”, in Bioorganic Marine Chemistry 1, Springer-Verlag, Berlin, (1987)  
[10] Ρούσσης Β. Χημικά Χρονικά, 58, 360 (1996)  
[11] SECMA Bioterchnologies Marines παρασκεύασμα «Phycol UL»  
[12]  G. Koenig and A. Wright. Marine Natural Products Research:  Current Directions  and Future Potential Planta Medica, 62, 193-211, (1996)
[13] Hostages of the Deep New Scientist. 14 sepr. 1996, p. 38-42
[14] Deep Sea Views New Scientist. 28 Sept., p. 40-42, (1996)
[15] Progress on terrestrial and Marine Natural Products of Medicinal and Biological  Interest. Proceedings. Department for Collaborative Research in the Pharmaceutical Sciences University of Illinois at Chicago (1991)  
[16] A. Zampella, M. D’Auria, L. Minale, C. Debitus and C. Roussakis.Callipeltoside  A cytotoxic aminodeoxy sugar-containing macrolide of the new type from the marine lithistida sponge Callipelta sp.  J. Am Chem Soc. 118,    11085-11088, (1996)  
[17] A.Carroll, Y. Feng and B. Bowden, J. Org. Chem. 61, 4059-4061, (1996)  
[18] G. Pettit and S. Taylor. J. Org. Chem,  61, 2322-2325, (1996)  
[19]  A. Rodriguez and J. Soto. J. Org. Chem ,61, 4487-4490, (1996)  
[20] A. Abas, M. B. Hossain D. Helm and F. Schmitz. J. Org. Chem. 61, 2709- 2712,   (1996)  
[21]  M. T. Hamann, C. Otto and  P. Scheuer  J. Org.  Chem. 61, 6594-6600, (1996)  
[22]   H. Kang, P.R. Jensen, W. Fenical, J. Org. Chem. 61, 1543-1546, (1996)  
[23] A.Casapullo, A. Fontana, G. Cimino,  J. Org. Chem., 61, 7415-7419, (1996)  
[24] M. C. Gouvea, Seaweeds in Cosmetics, Cosmetics and Toiletries, 95, 47-50,  (1980)  
[25] Roeck and Holtzhauer, Excipients d’origine agosique en cosmetologie et en dermopharmacie. LaFrance et ses Parfums, No.68.  
[26] Les algues en esthetique,  Les nouvelles esthetiques, 91-94 (1974)  
[27] Roussis V., Z. Wu, W. Fenical, S. Strobel, G. D. Van Duyne and J. Clardy. J. Org.     Chem. 55,  4916 (1990).  


Βασίλης Ρούσσης
15/05/1999
Τηλ. 7274592